Παιδοοφθαλμολογικός Έλεγχος: γιατί είναι απαραίτητος και τι μπορεί να προλάβει

Η όραση στα παιδιά αναπτύσσεται ραγδαία από τη γέννηση έως την ηλικία των 7–8 ετών. Η περίοδος αυτή θεωρείται κρίσιμη, καθώς ο εγκέφαλος διαμορφώνει τις νευρωνικές οδούς που είναι απαραίτητες για την κανονική οπτική λειτουργία. Οποιαδήποτε διαθλαστική ανωμαλία, στραβισμός ή συγγενής οφθαλμική πάθηση που παραμένει αδιάγνωστη, μπορεί να οδηγήσει σε αμβλυωπία (lazy eye), με μόνιμες επιπτώσεις στην ποιότητα της όρασης.

Η συχνότητα της αμβλυωπίας στον παιδικό πληθυσμό ανέρχεται σε 1–4% διεθνώς, ενώ ο στραβισμός εμφανίζεται στο 2–3%. Η έγκαιρη ανίχνευση και θεραπεία αυξάνει σημαντικά την πιθανότητα αποκατάστασης της φυσιολογικής όρασης.

Η αμβλυωπία εμφανίζεται όταν το ένα μάτι δεν δίνει καθαρή εικόνα στον εγκέφαλο, με αποτέλεσμα καταστολή της ανάπτυξης των οπτικών συνάψεων. Αίτια είναι ο στραβισμός, η ανισομετρωπία, ο συγγενής καταρράκτης ή η πτώση βλεφάρου. Ο στραβισμός προκαλεί ασυμφωνία των οπτικών αξόνων, ενώ οι διαθλαστικές ανωμαλίες (μυωπία, υπερμετρωπία, αστιγματισμός) οδηγούν σε μη καθαρή όραση.

Ο έλεγχος πρέπει να γίνεται προληπτικά, καθώς τα παιδιά σπάνια παραπονούνται. Συνιστώνται εξέταση στα 3–4 έτη, επανάληψη πριν την είσοδο στο σχολείο και συχνότερα αν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό. Η εξέταση περιλαμβάνει μέτρηση οπτικής οξύτητας με παιδιατρικά tests, διάθλαση με κυκλοπληγία, εξέταση στραβισμού, βυθοσκόπηση και OCT σε ύποπτες περιπτώσεις.

Η θεραπεία περιλαμβάνει γυαλιά για διαθλαστικές ανωμαλίες, κάλυψη του υγιούς οφθαλμού (patching) για διέγερση του αμβλυωπικού ματιού, οπτικές ασκήσεις και, εφόσον χρειάζεται, χειρουργική στραβισμού. Σε συγγενείς καταστάσεις όπως καταρράκτης ή πτώση βλεφάρου απαιτείται χειρουργική αποκατάσταση σε μικρή ηλικία.

Νέα δεδομένα δείχνουν ότι τα παιδιά που υποβάλλονται σε προληπτικό έλεγχο σε ηλικία 3–5 ετών έχουν σημαντικά καλύτερη πρόγνωση όσον αφορά την αποκατάσταση της όρασης σε σχέση με παιδιά που διαγιγνώσκονται αργότερα. Επιπλέον, σύγχρονες κατευθυντήριες οδηγίες συνιστούν χρήση ψηφιακών εργαλείων (π.χ. αυτόματων διαθλασίμετρων) για πρώιμο screening σε παιδικούς σταθμούς και σχολεία.

Συνοπτικά, ο παιδοοφθαλμολογικός έλεγχος είναι κρίσιμος για την πρόληψη μη αναστρέψιμων απωλειών όρασης. Η έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία εξασφαλίζει την καλύτερη δυνατή πρόγνωση για το παιδί.

Συχνές Ερωτήσεις 

Σε ποια ηλικία πρέπει να εξεταστεί ένα παιδί πρώτη φορά;

Συνιστάται στα 3–4 έτη και ξανά πριν την είσοδο στο σχολείο.

Ποια είναι τα σημάδια που πρέπει να ανησυχήσουν έναν γονιό;

Συχνά στραβίζει το παιδί, πλησιάζει πολύ κοντά την τηλεόραση ή τρίβει συνεχώς τα μάτια.

Είναι επώδυνος ο οφθαλμολογικός έλεγχος στα παιδιά;

Όχι, πρόκειται για ανώδυνες εξετάσεις που γίνονται με συνεργασία του παιδιού.

Αν βρεθεί πρόβλημα κατά των οφθαλμολογικό έλεγχο του παιδιού, διορθώνεται πάντα;

Όσο νωρίτερα διαγνωστεί, τόσο μεγαλύτερη η πιθανότητα πλήρους αποκατάστασης.

Βιβλιογραφία

1. Hutchinson AK, et al. Pediatric Eye Evaluations Preferred Practice Pattern. Ophthalmology. 2022.
2. Donahue SP, et al. Preschool vision screening: what should we be detecting? Br J Ophthalmol. 2020.
3. Holmes JM, et al. Pediatric Eye Evaluations. Ophthalmology. 2018.
4. USPSTF. Vision Screening in Children Aged 6 months to 5 years. JAMA. 2017.